بسامد و جهت گیری بن پارهای مقوله ی سیاست خارجی در کتاب های درسی علوم اجتماعی دوره دبیرستان (تحلیل محتوای متن های چندگانه: سال های 1360تا 1368و1384تا1392)

در پژوهش حاضر بسامد و جهت گیری بُن پارهای مقوله ی سیاست خارجی در کتاب های درسی علوم اجتماعی دوره ی دبیرستان در سال های 1360-1368 و 1384-1392 بررسی گردید. بنیانِ پژوهش، توصیفی کمّیِ مقایسه ای و از نوع تحلیل محتوای تطبیقی است. جامعه ی آماری، کتاب های علوم اجتماعی و تاریخ و جغرافیا دوره ی متوسطه در سال های 1360تا1368 و 1384تا1392 را در برگرفت. مولفه های درونیِ سیاست خارجی به چهار بُعد تجربی، ایدئولوژیک، تشریفاتی و استنتاجی، تقسیم و سپس 59 شاخص برای مفهوم سیاست خارجی، ابداع گردید. سئوال اصلی پژوهش عبارت بود از چیستی جایگاهِ بن پار های سیاست خارجی از حیث اندازه و جهت در کتاب های علوم اجتماعی دوره ی متوسطه ی تحصیلی سال های 1360 تا 1368 و 1384 تا 1392 . از درون سوال بنیادین تحقیق، بیست سوال با ماهیّتِ کمّی، طرّاحی و سپس کوشش شد 19 انگاره برای پاسخ به آن سوالات مطرح شود. ابزار گردآوری داده ها، کتابخانه ای و آماری بود. فراوانی هر یک از شاخص ها، مدِّ نظر قرار گرفت و با استخراج بسامد هریک از مقولات، نتایجِ به دست آمده حاکی از آن بود که در دوره ی 1360 تا 1368 با برشماری 1659 فراوانی، بیشترین توجه به شاخص های بُعد ایدئولوژیک و کمترین توجه به شاخص های بُعد استنتاجی بوده است. در دوره ی 1384 تا 1392 با برشماری 633 فراوانی، بیشترین توجه به شاخص های بُعد تجربی و کمترین توجه، به شاخص های دو بُعد استنتاجی و تشریفاتی بوده است. در مجموعِ دو دوره نیز، بُعد ایدئولوژیک با 42%، بیشترین سهم، و کمترین بسامد از آنِ بُعد تشریفاتی با 7% از کل فراوانی ها، بوده است. در مقایسه ی دو مولفه ی دولت محور و مردم محور، تک نشینیِ مقوله ی دولت محوری در کتاب های درسی مشهود است. نتیجه ی دیگر آن بود که در کتاب های درسیِ دوره ی اول، از «دیگری» به عنوان تهدید یاد می شود. اما، در دوره ی دوم، این نگرش تعدیل می یابد. مجموع بررسی ها نشان داد که تغییر وضعِ موجود جامعه ی بین الملل و تغییرِ درون مایه ها و رفتارهای نظام بین المللی، آرمانِ مشهود و مستترِ کتاب های درسی است.